Fore Kazık Nedir ?

Fore Kazık Nedir ?
Fore Kazık Ne işe Yarar ?

Bu Konumuzda size bunu anlatıcağız.

Fore Kazık, Betonarme yerinde dökme kazıklar, muhafaza borulu veya muhafaza borusuz sondaj deliği içinde imal edilir. Ucu açık olan bir muhafaza borusu zemine sokularak ve muhafaza borusu içi temizlenerek yeri hazırlanan kazıklar kısaca sondaj kazığı veya fore kazık olarak isimlendirilir.

Muhafazanın ucu kapalı olan ise hidrolik veya çakma çekici ile zemine sokulmasıyla oluşan kazıklara ise yerinde dökülen çakma betonarme kazık denir.

Yerinde Dökülen Betonarme Kazıklar

• Muhafaza borusuz kazıklar ( Zemin içinde silindirik bir çukur açan çelik bir çarığın çakılması ve meydana gelen çukurun veya kendini tutabilen çukurun betonlanması ile imal edilen kazıklar),
• Muhafaza borusu yerinde bırakılan kazıklar,
• Muhafaza borusu çıkarılan kazıklar,

olarak üçe ayrılır.

Yerinde dökme kazıkların birçok çeşidi vardır. Bunlar arasında birisinin seçilmesinde kazık çakılacak arazinin geoteknik özellikleri ve o tip kazığın imal olanakları rol oynar.

TS 3168 uzunluklarına göre yerinde dökme kazıkların çaplarının en küçük değerleri tabloda verilmiştir.

Kazık Boyu L, (m.)	En Küçük Kazık Çapı D,(mm.)
L ≤ 10	300
10 < L ≤ 15	350
15 < L ≤ 20	400
20 < L ≤ 30	500

Yerinde dökme, betonarme kazıklar donatısı, önceden hazırlanmış donatı kafesinin, genellikle betonlama işlemine başlanmasından önce kazık çukuruna yerleştirilir. Betonlama, tremi borusu ile kazık çukurunun altından başlanarak veya beton pompası hortumuyla yapılır. Betonun kazık çukurunun altında başlanarak tamamen doldurulması ve araya yabancı maddelerin karışmaması çok büyük önem arz etmektedir. Betonlamada bu tarz durumların yaşanması halinde kazıkta bütünlük ile ilgili problemler çıkacaktır.

Yerinde dökme kazıkların bütünlüğünü etkileyen nedenler şöyle sıralanabilir.

• Beton kalitesi yetersizdir; Beton dökülmesi sırasında beton segregasyona uğramış ve bu yüzden mukavemeti düşmüştür.
• Öngörülen kazık testi sağlanamamıştır; Beton içinde yabancı madde karışmış, kılıfın hızlı çekilmesi yüzünden kesite su hücum gibi nedenlerle istenilen kazık kesiti her derinlikte sağlanamamış
• Kazık ucunun oturduğu zeminde örselenme meydana gelmiştir; Kazık çukurunun açılması sırasında, kazık ucunun yerleştirileceği zemin örselenmiş veya kazık döküntülüleri ile dolmuştur. Kazık ucu altındaki örselenme, geniş bir kesimi kapsıyor olabilir.
• Donatı kafesi yerinde değildir.
• Yerinde dökme betonarme kazıklarda imalat sırasında kullanılan muhafaza borusu, bazı kazık tiplerinde içeride bırakılabilir, bazı tiplerde ise kazık betonlandıktan sonra zeminden çıkarılabilir.

Fore Kazıkların Yapımlarında Dikkat Edilecek Hususlar

1. Fore kazık çukurunun stabilizesi sağlanmalıdır. Özel olarak yeraltı su seviyesi altındaki veya zeminde artezyen bulunması durumundaki fore kazık çukuru içine su doldurularak veya uygun başka sıvılar kullanılarak en az 1 metrelik bir hidrolik yük farkı oluşturulmalıdır.
2. Fore kazık çukuru betonlanmadan önce iyice temizlenmeli, zemin döküntüsü ve yabancı maddelerin betona karışması önlenmelidir.
3. Fore kazık çukuru hazırlanması ile betonlanması arasında geçen zaman en aza indirilmelidir.
4. Fore kazık çukurun muhafaza borusunun 1 metre altına kadar sürülmelidir. Donatı kafesi, fore kazık çukurunun tabanına kadar indirilir, bu şekilde muhafaza borusunun 1 m. aşağısına uzatılır. Betonlama sırasında bir yandan muhafaza borusu çekilirken çevreden zemin ve zemin suyunun betona girmesi engel olunurken bir yandan da muhafaza borusunun yukarı çekilmesi kolaylaşır.
5. Betonlamayı kolaylaştırmak için etriyeler arasındaki uzaklıklar, pas payları uygun değerlerde seçilmeli ve donatı kafesinin muhafaza borusuna dokunmaması için pas payı takozları kullanılmalıdır.

Fore Kazık Yapımı Yöntemleri

Fore kazık yapımında yapım yöntemleri 4 şekildedir.

1. Bu yöntemde zemin kendini tutabilen kazık çukuruna donatı indirilmesi ve çukurun betonlanması ile kazık yapılmasıdır. Yer altı suyu bulunması ve çukurun çeperlerinin kendini tutmaması halinde bu yöntem uygulanamaz. Özellikle, kuyuya sızması ve çukur dibinde birikmesi durumunda bu yöntemle yapılacak imalar ciddi mahzurlar ortaya çıkarır. Suyun içine dökülen beton segregasyona uğrar. Beton dökülmesine devam olunursa yukarıdaki beton alttaki betondan daha önce priz yapar. Aşağıdaki betonun kolayca sıkışıp oturması sonucu, kazığın alt kesimi ile daha yukarıdaki kesimi arasında boşluk oluşur. Su sızması, çoğu kere çeperlerden zemin parçalarının düşmesine ve betona karışmasına yol açar.
2. Diğer bir yapım yöntemi, fore kazık çukurunun çeperlerinin stabilizesini sağlamak için muhafaza borusu kullanılmasıdır. Muhafaza Borusu, fore kazık çukuru kazıldıkça aşağıya sürülür. Kılıf kullanılması halinde ortaya çıkabilecek sorunlar, betonlama sırasında kılıfın hızlı çekilmesi ve bu yüzden suyun veya zemin parçalarının betona karışması, öngörülen kazık kesitinin elde edilmemesidir. Kalıcı muhafaza kullanılması ise, ekonomik nedenlerle, genellikle başvurulan son çaredir.
3. Başka bir yapım yöntemi, bentonit süspansiyonun kullanarak çukur çeperlerinin stabilizesinin bozulmasının önlenmesidir. Özellikle geniş çaplı kazıkların yapımında yararlı bir yöntemdir. Kazık başının üst kısmına bir yaka muhafaza borusu yerleştirilir. Kuyu içindeki bentonit seviyesi, zemin yüzüne yakın ve her halde yer altı su seviyesinden 1,00 ila 1,50 m. daha yukarıda tutulur. Bu yöntemle çalışırken çukur tabanının iyice temizlenmesine dikkat edilmelidir. Beton tremi borusu ile dipten başlanarak dökülüyorsa, süspansiyon ile birlikte gelen zemin parçaları ve yabancı maddelerin kazığın üst tarafında betona karışması önlenmelidir.
4. Burgu (Auger) ile yapılan kazıklarda çukur istenilen derinliğe kadar açıldıktan sonra burgu geri alınırken beton dökülür. Bu yöntemde, burgunun geri alınması ile beton dökülmesi eş zamanlı olmalıdır.

Fore Kazık Betonarme Demir Donatı Özellikleri

TS 31 68’e göre yerinde dökme kazıklarda boyuna donatı en az 5 adet 14mm. Çaplı demir olmalıdır; donatı alanı, kazık kesit alanının %0,8 inden küçük olmamalıdır. Boyuna donatı aralıkları betonun kolayca kesite yerleşmesine engel olmayacak şekilde düzenlenmelidir. Enine donatı aralıkları en çok 150 ila 200 mm. olmak üzere spiral şekilde konulmalıdır.

Pas payı, kazık çapı 0,60 m’den büyük olan kazıklarda 60 mm. çapı 0,60 m. ye eşit veya daha küçük kazıklarda 50mm. olabilecektir. Aşağıdaki gibi durumlarda pas payı 75 mm. çıkarılabilir.

·         Kazığın muhafaza borusuz olarak yumuşak zeminlerde imal edilmesi,

·         Donatının beton döküldükten sonra yerleştirilmesi,

·         Fore Kazık çukur çeperlerinin düzensiz olduğu durumlar,

·         Betonun su altında ve en büyük agrega çapı 32 mm. olduğu durumlar

Bu durumlarda pas payı 75 mm. yapılmalı, kalıcı kılıf bırakılması halinde pas payı 40 mm. düşürülebilir. Buna karşılık TS 31 68, pas payı en az 30 mm. olmasını, zararlı suların söz konusu olduğu durumlarda en 50 mm. olması yeterli görülmektedir.

Fore Kazık Beton Özellikleri

Yerinde dökme kazık olan fore kazıklarda kullanılacak beton özellikleri;

·         Segregasyona karşı yeterli dayanıklılığı bulunmalı,

·         Yüksek plastisiteli olmalı,

·         Yıkıcılığı fazla olmalı,

·         Kendi kendine sıkışabilmeli

·         Yerleştirme ve Muhafaza borusu çekilmesi sırasında işlenebilirliği yeterli olmalıdır.

Tablo gelecek

Yerinde dökme fore kazık yapımında, kazık çukurunun yıkılmaması için, kayma mukavemeti yeterli süspansiyonlardan yararlanılır. Bunlar arasında bentonit süspansiyonu, polimer süspansiyonları bulunmaktadır.

Fore Kazıklarda Soket Yapılması

Yerinde dökme kazıklarda kazıkların çukurunun kazılması sırasında döküntü zemin veya taban kabarması ile ortaya çıkan zayıf zeminin dışarı çıkarılmasında güçlük olabilir, ya da kazığın uç mukavemetinden tam olarak yararlanılması istenebilir

Bu durumlarda, kazı ucunda soket yapılması düşünülebilir. Soket yapılması için uygun bir yöntem, donatı kafesini içine çimento enjeksiyonu yapılması elverişli borular monte edilmesi, kazığın betonlanması tamamlandıktan sonra bu borulardan basınçlı çimento harcı püskürtülerek soket yapılmasıdır. Enjeksiyon boruları yerine, günümüzde yaygın uygulama alanı bulmuş olan (tube a mashettes) kullanılarak da soket betonu püskürtülür.

Kazık gövdesinin betonlanmasında en sekiz gün geçtikten sonra enjeksiyon borularından su/çimento oranı 3/5 olan çimento harcı basılır.

Soketli kazıklarda yüksek uç mukavemeti, uçtaki zeminin sıkıştırılması ile sağlanmaktadır. Bu yüzden enjeksiyon basıncının doğru seçilmesi gerekmektedir. Çok yüksek basınçlar uygulanması halinde zemin bozulabilir ve bu durum enjeksiyon basıncının ani düşmesi ile anlaşılır. Tecrübe, sıkı kumlarda dakikada 1 – 2 litre enjeksiyon yapılması sağlayacak basıncı uygun olduğunu göstermektedir.

Bunun dışında soket yöntemi olarak kaya soketi yöntemde uygulanmaktadır. Bu yöntemde aksi belirtilmediği sürece yumuşak olan kil, kum, silt gibi malzemelerin altındaki sağlam kayalara en az 3 m. kaya Auger veya karotiyer gibi malzemeleri kullanarak delgi ile girilip sağlam kayanın uç mukavemetini kullanmaktır. Bu değer proje ve kaya kalitesi, serbest basınç direnci ile değişebilir.

Fore Kazıkların Avantajları

·         Sondaj kazıklarının yapımı sırasında çevrede genellikle büyük sarsıntılar olmaz.

·         Fore Kazık çukurunun açılması sırasında nüme almak mümkün olduğu için geçilen tabakaların mükemmel bir profili çıkarılabilir.

·         Çatı altı vb. gibi çalışma yüksekliği az olan yerlerde dahi imalatı yapılabilir.

·         Kazık uzunluğu zemin koşullarına göre ayarlanabilir.

·         Muhafaza borusu vasıtası ile istenilen derinliğe kadar inilebilir, Boylar Makine kuvveti yettiğince uzatılabilir.

Fore Kazıkların Dezavantajları

·        Fore kazık yeri zeminin oyulup çıkarılması ile hazırlandığı için muhafaza borusu çevresindeki zeminde gevşeme olabilir. Fore kazık kazı işlemi, muhafaza borusunun alt uçundan 0,30 – 0,50 m derine kadar sürdürülmektedir ve bu yüzden de killi zeminlerde dahi bir miktar gevşeme meydana gelebilmektedir.

·        Küçük çaplı kazıkların beton dökümünde sıkıntılı durumlar söz konusu olabilmektedir.

·        Muhafaza borusu çıkarılan sondaj kazıklarında yeni betonun da çekilmesi ihtimali söz konusudur.

·        Muhafaza borusunun çekim hızı çok hızlı olması veya çok devirli olması durumunda gereken özen gösterilmez ise zemin betonun içine hücum ederek kazıkta daralmalar yani kazık çapında düşüklük oluşabilecektir.

·        Beton dökümü sırasında tremi borusu kullanılmaması durumunda betonun içindeki iri malzeme ile ince malzeme ayrılır ve kötü bir beton oluşacaktır.

Fore kazıklar genellikle uç kazığı olarak kullanılırlar. Gevşek, akıcı kumlarda, basınçlı yer altı suyu bulunması durumlarında mümkün mertebe fore kazığı kullanmaktan kaçınılmalıdır.

Fore Kazık Animasyonu